 Yo'nalish Kodi | 5321200 |
 Kasbiy mutaxassisliklar | Paxtaga birlamchi ishlov berish texnik-texnologi. |
 Ixtisosliklar |
|
 Qobiliyatlar | texnika bilan ishlashga qiziqish, tabiatan sabrli bo‘lish, matematika va chizmachilik bilan ”oshna” bo‘lish, chet tilini bilish. |
 Fanlar | matematika, chizmachilik, fizika, kimyo, ona tili, chet tili, iqtisodiy bilim asoslari, informatika va axborot texnologiyalari, “Texnik ijodkorlik” to‘garaklaridagi mashg‘ulotlar. |
 Mazmuni | |
 Afzalliklar | ishning turg‘un xarakterga ega ekanligi, ish haqining doimiy tarzda oshib borishi, mutaxassislik bo‘yicha ish o‘rinlarining muammo emasligi, karerada yuqori cho‘qqilarga ko‘tarilish va obro‘li korxonada rahbarlik lavozimida ishlash imkoniyati. |
 Kasbiy qiyinchiliklar | bu erda ham ishning “ertalab-kunduzi-tun” tizimida o‘zgarib borishi; ish jarayonida avrallarning kelib chiqishi, mehnat muhofazasi va texnika xavfsizligi qoidalariga qat’iy rioya qilish, allergik kasalliklarning kelib chiqish xavfi. |
 Batafsil ma`lumot | O‘zbekiston bugun iqtisodiyoti jadal rivojlanib borayotgan davlatlardan bo‘lib, dunyoda paxta etishtirish bo‘yicha oltinchi, uni eksport qilish bo‘yicha uchinchi o‘rinda turadi. Mamlakatimiz jahon to‘qimachilik bozorining eng faol ishtirokchilaridan biri hisoblanadi. Mamlakatimizda jahonning eng yuksak talablariga javob beradigan paxta tolasini etishtirish, qayta ishlash va sotish bo‘yicha tashkil etilgan zamonaviy kompleks ham jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Texnik va texnologik qayta jihozlanayotgani, tegishli infratuzilmaning jadal rivojlanayotgani, shuningdek, zamonaviy bozor mexanizmlarining keng joriy etilayotgani sababli ushbu kompleks faoliyatining samaradorligi yuksalmoqda. Bu esa sarflanayotgan mablag‘lardan samarali foydalanish darajasini oshirmoqda. O‘zbekistonda paxtachilikni rivojlantirish – eng ilg‘or agrotexnologiyalarni qo‘llash, xususiyatlari yaxshilangan yangi navlarni yaratish va paxta tozalash sanoatiga zamonaviy ishlanmalarni joriy qilishga asoslangan. Bugungi kunda dalalarimizda etishtirilgan hosilning 83 foizini «oliy» va «yaxshi» navli paxta tolasi tashkil etadi. O‘zbek paxtasi jahon bozorida talab etiladigan va asosiy sifat ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lgan mikroneyr darajasiga to‘liq javob beradi. Albatta, O‘zbekistonda bunday sifatli paxtani etishtirishda, birinchi navbatda, mehnatsevar dehqon va fermerlarimizning xizmati kattadir. SHu bilan birga, paxta tozalash sanoati ham jadallik bilan rivojlanmoqda, ishlab chiqarishga eng zamonaviy texnologiyalar joriy etilmoqda. So‘nggi yillarda mamlakatimizning turli hududlaridagi barcha paxta tozalash zavodlari rekonstruksiya va modernizatsiya qilindi. Buning natijasida ishlab chiqarish hajmi 22 foizdan oshdi, tola sifati ham ortdi. Demak, soha mutaxassislariga ehtiyoj ham kun sayin ortib boradi. Paxta sifati «Sifat» O‘zbekiston paxta tolasini sertifikatlash markazi tomonidan kafolatlangan. Markaz va uning barcha hududiy laboratoriyalari paxta tolasini tekshirish uchun eng zamonaviy HVI yuqori texnologik tizimlar bilan jihozlangan. SHu bilan birga, yaqin kelajakda ushbu jarayonni yanada modernizatsiya qilish rejalashtirilmoqda. Bu sohaning yana bir ustunlik tomoni shundaki, mutaxassislik bo‘yicha ish o‘rinlarining muammo bo‘lmasligi. Albatta, paxtachilik sanoati bu – juda ulkan soha bo‘lib, bugun mamlakatimizda 2,2 mingdan ortiq engil sanoat korxonasi faoliyat ko‘rsatmoqda. SHu bilan birga, qo‘shma korxonalar soni ham ko‘paymoqda. Engil sanoatni rivojlantirish dasturiga muvofiq sohaga eng zamonaviy texnologiyalar joriy etilmoqda, ishlab chiqarilayotgan mahsulot turlari har yili yigirmadan ortiq turga ko‘paymoqda. Bugun O‘zbekistonda tayyorlanayotgan to‘qimachilik mahsulotlari dunyoning qirqdan ziyod davlatiga eksport qilinmoqda, talab esa yanada ortmoqda. O‘zbekiston engil sanoat korxonalarining keng turdagi mahsulotlari – ip, polotno, gazlamalar, tayyor trikotaj, shuningdek, ipak buyumlariga bo‘lgan ehtiyojni izohlashga hojat yo‘q. Etishtirilayotgan paxtaning barchasiga Respublikamizning o‘zida dastlabki ishlov beriladi. SHuning uchun ham, biz sizga bu jarayon to‘g‘risida ba’zi ma’lumotlarni bermoqchimiz: Paxtaga dastlabki ishlov berish - chigitli paxtani tayyorlash va saqlash ishlaridan tortib to paxta tolalarini kiplarga joylashtirib, chigitlarni texnik va urug‘lik turlariga ajratib va qolgan qisqa tolali mahsulotlarni tayyorlashgacha bo‘lgan jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Paxtaga dastlabki ishlov berish jarayonlari xususiyati shundaki, bunda uzuluksiz texnologik jarayonlardagi operatsiyalarni bajarishda bir-biri bilan oqim liniyalarida ishlayotgan ko‘p sonli turli funkitsiyalarni bajaruvchi mashina va mexanizmlar ishtirok etadi. Bu mashinalarning ilg‘or turlarini yaratish katta hajmdagi konstruktorlik, eksperimental va ilmiy tadqkiqot ishlarini bajarishni talab qiladi. Paxtaga dastlabki ishlov berish jarayonidagi mashinalarni loyihalashda paxta va chigitning fizikaviy va mexanikaviy xususiyatlari to‘g‘risida chuqur bilimga ega bo‘lish lozim.CHigitli paxtaning namligi, uning iflosligi maxsus hisob-kitoblar va formulalar yordamida aniqlanadi. Tola ishlanish davrida va tayyor mahsulot sifatida foydalanish davrida qiymati va yo‘nalishi o‘zgaruvchan kuchlar ta’sirida va ko‘pincha uzunasiga cho‘zuvchi kuchlar ta’sirida bo‘ladi. Bu kuchlar qiymati tolaning uzilish paytida o‘lchanganidan, u uzilish kuchi deb ataladi va tolaning asosiy mexanikaviy xususiyati xisoblanadi. Tolaning ingichkalagini tavsiflashda teks (T)larda yoki nomerlarda ifodalangan chiziqli zichlik tushunchasidan foydalaniladi. CHigitli paxtadan olinadigan asosiy mahsulot paxta tolasi hisoblanadi. Ma’lumki, paxtaga dastlabki ishlov berish paxta zavodiga keltirilgan yoki saqlanayotgan buntlardagi paxtani texnologik mashina va jihozlarga transportirovka qilishdan boshlanadi. Paxta dastlab quritish qurilmalariga keltiriladi. So‘ngra mayda va yirik iflosliklardan tozalash uchun qoziqli-palankali va arrali barabanlar o‘rnatilgan mashinalarga uzatiladi. Tozalagan paxta tolasini chigitidan ajratish uchun tolaajratish mashinalariga kelib tushadi. Hozir tolaajratgichlarning eng unumdori bo‘lib, arrali tola ajratish jarayoni hisoblanadi. Bu jarayon quyidagicha kechadi: arralissilindrdagi arra tishlariga ilingan tolalar kolasniklarning orasidan olib o‘tiladi, chigitlar esa o‘ta olmay to‘xtab qoladi, shunda tolalar chigitdan majburan ajraladi. Arra tishlaridagi tolalar soplodan chiqqan havo oqimi bilan ajratilib, umumiy tola tortish trubasiga uzatiladi. Kolasniklarning ish qismida tirqishlar kengligi 3,2 mm dan (eng kichik chigit o‘lchami) katta bo‘lmagani uchun chigit o‘tib keta olmaydi. Jin mashinasining arralissilindri kelayotgan chigitli paxtani o‘z tishlari bilan ilib olib, kolosnikli panjara orasidan o‘tayotgan chigitdan ilingan tolani ajratish va bu ajralgan tolani tola tushirgich zonasiga etkazib berish vazifasini bajaradi. Arralissilindr asosan valga kiydirilgan 80-100 ta qalinligi 1mm arrali disk va ularning orasidagi joylashgan qistirmadan tashkil topgan bo‘ladi. Tabiiy tolalar deganda faqat ham paxta xomashyosini tushunmaslik kerak, albatta. Tabiiy tolalarga ipak, kanop, jun, zig‘ir kabi xomashyolar ham kiradi. Demak, xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, tabiiy tolalarni qayta ishlash bo‘yicha mutaxassislar, ularni tozalash va dastlabki ishlov berish korxonalarida texnologik jihozlar operatori sifatida hamda ularga texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash, tabiiy tolalarning fizik-mexanik xossalarini aniqlash bilan shug‘ullanishadi. Siz mamlakatimizning ulkan va etakchi sohalaridan birining vakiliga aylanmoqchi bo‘lsangiz, marhamat. |