Erusti transport tizimlari va ulardan foydalanish - Temir yo‘l transporti
KASBI HAQIDA BATAFSIL MA`LUMOT

Yo'nalish Kodi	3310600
Kasbiy mutaxassisliklar	Temir yo'l stansiyalaridan foydalanish, xizmat ko'rsatish texnigi, temir yo'l transporti vositalaridan foydalanish va ta'mirlash bo'yicha mexanik, temir yo'llarga texnik xizmat ko'rsatish bo'yicha mexanik, sovutish jihozlari va shamollatish tizimlari qurilmalarini ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish elektromexanigi, vagonlarga xizmat ko'rsatish va ta'mirlash mexanigi, temir yo'l transporti tezkor texnologik aloqa qurilmalarini ishlatish bo'yicha elektromexanik, poyezd va stansiya radioaloqasi qurilmalarini ta'mirlash va xizmat ko'rsatish elektromexanigi.
Ixtisosliklar	O‘rta maxsus (yo‘nalishdagi barcha kasblar bo‘yicha chilangar,texnik-mexanik, operator,tezyurar poezd styuardi, elektromontyor, elektromexanik, telefon va telegraf stansiyalari avtomatlashtirilgan ish joylari telefonisti va telegrafisti, signallashtirish, markazlashtirish va blokirovka qurilmalari elektromontyori,) – temir yo‘l transporti va aloqa kollejlari; Oliy (erusti transport vositalari va tizimlari mutaxassisi, transport vositalariga texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash va ularni ishlatish texnigi, temir yo‘l transporti mutaxassisi, muhandis) – temir yo‘llar muhandisligi oliy o‘quv yurtlari.
Qobiliyatlar	yaxshi sog‘lik, ishchanlik, issiq va sovuq sharoitlarda ishlashga chidam; provodnik uchun chiqishimlilik, ehtiyotkorlik va ohistalik, oshkozon-ichak faoliyati infeksiyalariga karshi yuqori immunitet katta ahamiyat kasb etadi.
Fanlar	matematika, fizika, elektrotexnika, jismoniy tarbiya, ona tili va adabiyot, psixologiya, chet tili, informatika.
Mazmuni	Lokomotiv depolarida – harakatlanish tarkibining ishini, uning texnik xarakteristikalari bilan mos ravishda, ta’minlash, harakatlanish tarkibining tugun va qismlaridagi nuqson, kamchiliklarni aniqlash hamda ularni bartaraf etish, kelib chiqish sabablarini aniqlash, tahlil qilish; Uzoq yo‘l yurish poezdlarida – harakatlanish tarkibi qismlarining operativ ta’miri, butun xizmat ko‘rsatish jamoasi bilan bog‘liq bo‘lgan tashkilotchilik masalalarini hal qilish; Temir yo‘llar nazoratchilarining ta’mirlovchi brigadalarida – temir yo‘llardagi nuqsonlarni aniqlash va ularni bartaraf etish; Temir yo‘l transporti boshqaruvida – harakatlanish tarkibining harakatlanish grafigini tuzish, yuk va yo‘lovchi poezdlari harakatini boshqarish, ta’mirlash-profilaktika ishlarini tashkillashtirish, kadrlarni saralash hamda ularning taqsimotini tashkillashtirish va hokazo.
Afzalliklar	kadrlarga bo‘lgan yuqori va turg‘un ehtiyoj, temir yo‘l tashkilotlari rahbarlari safidan o‘rin egallash va karerada ko‘tarilish imkoniyati; provodniklar va poezd boshliqlari uchun “dunyoni ko‘rish” baxti; nisbatan yuqori ish haqi, turli ko‘rinishdagi korporativ va professional imtiyozlar.
Kasbiy qiyinchiliklar	harakatlanish tarkibi mutaxassislari bir sutka yoki undan uzoqrok vaqt davomida oilalaridan uzoqda, tez-tez safarda bo‘lishlari; nazoratchilar juda issiq yoki juda sovuq havoda uzoq vaqt davomida ochiq havoda ishlashlariga, ko‘pinchassivilizatsiyadan uzoqda bo‘lishlariga ham to‘g‘ri keladi; sohaning barcha mutaxassislari uchun intensiv ish tartibi.
Batafsil ma`lumot	Oxirgi o‘n yilda temir yo‘l sohasi avtotransport bilan raqobatlashib kelmoqda – yangi yuk va yo‘lovchi tarkiblari tashkil qilinmokda, yangi yo‘nalishlar ochilmokda, yangi mutaxassislar hamda ishchilarga bo‘lgan ehtiyoj ortib bormokda. Temir yo‘l sohasida nafaqat lokomotivlar mashinistlari va ularning yordamchilari va provodniklar, balki vagon, lokomotivlarni ta’mirlash bo‘yicha mutaxassislar, yo‘l xizmati xodimlari, ishchi-nazoratchilar, elektromontyorlar bilan montajchilar ham zarur. O‘zbekiston temir yo‘llarining turli hududlaridagi turli xildagi tashkilotlari menejerlar, tijorat harakatlari rahbarlari, hujjatlarni arxivlashtirish va tashkillashtirish bo‘yicha mutaxassislarga ehtiyoj sezishadi. Temir yo‘l sohasida muhandis va texnik - quruvchilar ham kerak. O‘zbekiston temir yo‘llari – ixtiyoriy xohlovchi mutaxassis ishga joylashishi mumkin bo‘lgan ulkan va tezkorlik bilan rivojlanib borayotgan soha. O‘zbekiston temir yo‘llari tizimi, hattoki o‘z o‘quv yurtlari, maktabgacha ta’lim muassasalari va maktablar, dam olish va madaniy hordiq chiqarish maskanlari, sanatoriya hamda klinikalarga ham egadirlar. O‘zlarining ommaviy axborot vositalari va reklama firmalari, aloqa va muloqot bo‘limlari ham mavjud hamda bu tashkilotlarning ko‘pchiligi uchun (madaniyat va sog‘likni saqlash sohalariga tegishlilaridan tashqari) mutaxassislarni temir yo‘lchilar tayyorlaydigan o‘quv yurtlarida tayyorlashadi. Temir yo‘l sohasidagi ish eng intensivlaridan biri ekanligini aytib o‘tish joiz. CHunki temir yo‘l – ichidagi suvi hech qachon qaynab tugamaydigan, qaynab turgan ulkan qozon. Bu sohada qaysi kasbni tanlamang, ishning sokin ritmi haqida unutishingizga to‘g‘ri keladi. Yirik stansiyalarda ishlaydigan kassirlar ko‘p hollarda qo‘llarning erkin emasligidan shikoyat qilishadi: ular qo‘l va elkani haddan ziyod charchatadigan juda ham ko‘plab mayda ishlarni amalga oshirishadi. Xuddi uchuvchilardek, lokomotivlar mashinistlari to‘yib uxlashni va er bo‘ylab qadam tashlashni orzu qilishadi. Dispetcherlardagi mas’uliyat esa o‘ta muhim hisoblanadi, ya’ni ularning yo‘l qo‘ygan birgina xatolari juda noxush, hattoki fojiali holatlarga ham olib kelishi mumkin. Demak, bu sohada hech kimning xato qilishga haqi yo‘q. Temir yo‘lchilarning o‘z muammolari bor – qishning qahraton sovug‘i va yozning jazirama issig‘ida, tushlik yoki nonushta qilib olish uchun har doim ham o‘z vaqtida imkoniyat bo‘lavermaydi. Lekin, shu soha mutaxassislarining so‘zlariga asosan, temir yo‘l insonni “o‘z girdobiga oladi.” Havoda bo‘ladimi, erda bo‘ladimi, suvda bo‘ladimi, yo‘l – bu yo‘l. Dengizchi butun suzish davrida erni qo‘msaydi, erda esa dengizni sog‘inadi. Uchuvchi erda tinchgina hayot kechirishni orzu qiladi, erga kelib tushgach, bir necha kunlardan so‘ng osmonga chiqqisi kelib qoladi. Derazada manzaralarning o‘zgarib borishini kuzatishga, oyog‘i ostida polning qaltirashiga, g‘ildiraqlarning ritmik taqillashiga o‘rganib qolgan insonlar bilan ham xuddi shunaqa holat. Kasbga shaydo bo‘lib qolish deb shuni aytishsa kerak-da. Temir yo‘l transporti metropoliten, tramvay, tezyurar tramvay va monorelsni ham o‘z ichiga oladi. Bularning so‘nggisi - monorelslar dunyo mamlakatlarida allaqachon odamlar va yuklarni tashishni boshlab yuborgan. Metropolitenga keladigan bo‘lsak, unda ham temir yo‘l muammolaridan farq qiladigan qiyinchiliklar bor. Mashinistlar hamma vaqt tik oyoqda bo‘lishadi, bekatlarda qisqa vaqt davomida to‘xtash kerak, yoruglik esa doim korong‘ilikdan me’yordagi yorug‘likka o‘zgarib turadi, bu esa ko‘z va ruhiyat uchun zararlidir. Bir so‘z bilan aytganda, oson emas. Biroq, temir yo‘l mashinistlaridan farqli o‘laroq, har bir smenadan so‘ng mashinist er yuzasiga chiqadi va u bo‘sh bo‘ladi. YUqori ish haqidan tashqari, mashinistlarning imtiyozlari ularning temir yo‘lchi-hamkasblaridan kam emas. Mohiyatiga ko‘ra, tramvay haydovchilari – shahar erusti transporti tizimi ishchilari hisoblanishdi. Ularning kasbiy mas’uliyatlari ham temir yo‘lchi kasbdoshlarinikidan qolishmaydi. Marhamat, tanlang.