Xalq ijodiyoti
KASBI HAQIDA BATAFSIL MA`LUMOT



Yo'nalish Kodi		 5151600

Kasbiy mutaxassisliklar		Havaskorlik teatr jamoasi rahbari, folklor-etnografik jamoa rahbari, xalq cholg'u ansambli rahbari, havaskorlik raqs jamoasi rahbari, ommaviy bayramlar va teatrlashtirilgan tomoshalar rejissyori, an'anaviy havaskorlik ansambli rahbari, madaniy-ma'rifiy tadbirl

Ixtisosliklar
  • O‘rta maxsus (havaskorlik teatri rahbari, yo‘nalishlarda berilgan kasblar bo‘yicha badiiy rahbar va sozanda, ssenariy yozuvchi, ommaviy bayramlar va teatrlashgan tomoshalar rejissyori, badiiy bezash studiyalari rahbari, tasviriy san’at studiyalari rasm o‘qituvchisi) – san’at va madaniyat kollejlari;
  • Oliy (an’anaviy bastakor) – madaniyat va san’at, teatr va rasomchilik institutlari, konservatoriya.

Qobiliyatlar		Ijodiy qobiliyatlar, musiqiy tinglash qobiliyati, badiiy va estetik did, chiqishimlilik, tashkilotchilik, yaxshi xotira, ritmika, yoqimli tembrga ega bo‘lgan kuchli ovoz.

Fanlar		ona tili va adabiyot, tarix, musiqa, jismoniy tarbiya, tasviriy san’at, estetika, psixologiya, chet tili, “Badiiy ijodkorlik” to‘garaklaridagi mashg‘ulotlar, informatika va axborot texnologiyalari.

Mazmuni
  • Badiiy-havaskorlik jamoalarida – badiiy rahbarlik, sozandalik faoliyati;
  • Madaniyat markazlarida - ssenariy yozuvchiligi, ommaviy bayramlar va teatrlashgan tomoshalar rejissyori faoliyati;
  • Musiqa va san’at o‘quv yurtlarida – pedagogik faoliyat.

    Afzalliklar    		ijod zavqi; erkin grafik bo‘yicha zavqlanib ishlash imkoniyati; mamlakat va xalqaro miqyosdagi tadbirlarda ishtirok etish; ommaviy tadbirlar va teatrlashtirilgan tomoshalar ssenariy muallifi bo‘lish; ko‘p tomonlama faoliyat olib borish va o‘zining ijodiy qobiliyatlarini namoyon qila olish imkoniyati.

    Kasbiy qiyinchiliklar    		nisbatan kam ish haqi; faoliyat olib borish qiyinligi; kutilmagan vaziyatlarda tomosha va tadbirlar uyushtirishga to‘g‘ri kelishi, ijodiy inqirozlar ehtimoli.

    Batafsil ma`lumot

    Folklor-etnografik jamoalar rahbari.

    “Folklor” so‘zi bir tomondan xalq og‘zaki ijodi degan ma’noni bildirsa, ikkinchi tomondan, xalqlarning urf-odati, marosimlari, rasm-rusumlari, qo‘shiq va turmush tarziga oid boshqa hodisalar majmuini ifoda etadi.
    “Etnografiya” esa bir tomondan, xalqlarning kelib chiqishini, turmushini, moddiy va manaviy madaniyatini o‘rganadigan fan sifatida qaralsa, ikkinchi tomondan biror xalqning turmushi, madaniyati va urf-odatlariga xos xususiyatlarni belgilaydi.
    O‘zbek folklorining ildizi boshqa SHarq xalqlarining og‘zaki ijodi bilan qo‘shilib ketgan holda, uzoq qadimiy davrlarga borib taqaladi. Xalqimizning og‘zaki ijodida ham har xil janrlar mavjud: dilkash lirik qo‘shiqlar, o‘tkir, dono, oqilona maqollar va matallar, fusunkor ertaklar, satira va yumorga boy latifalar, hajviyalar va hokazo. Folklor janrlarning hammasida o‘zbek xalqining kundalik turmushi va madaniyati, ezgu orzulari, ozodlik, do‘stlik, qardoshlik, vatanparvarlik, to‘g‘risidagi g‘oya va maqsadlari, yaxshilik va yomonlik o‘rtasidagi kurash g‘oyalari yorqin aks etgan.
    Folklor – etnografik ansambl qo‘shiqchilar bilan birgalikda cholg‘u ijrochilarini ham o‘z ichiga oladi.
    Folklor - etnografik jamoa rahbarining faoliyati milliy musiqiy madaniyatimiz an’analarini tiklash va saqlashga yo‘naltirilgan bo‘ladi. U asosan musiqiy folklor sohasiga tegishli materiallarni to‘playdi va konsert dasturlarini tuzadi, festival, bayram va madaniy tadbirlarni tashkillashtirishda ishtirok etadi. Ma’rifatparvarlik faoliyati bilan shug‘ullanadi, yangi folklor-etnografik jamoalarni tuzishda hamkorlik qiladi.
    Milliy an’ana va qadriyatlarimizni tiklash, e’zozlash, saqlash va ularni dunyoga tanitishni chin dildan istayotgan bo‘lsangiz, marhamat, bu borada qanday ishlarni bajarish lozimligi to‘g‘risidagi ayrim ma’lumotlarni e’tiboringizga havola etamiz: xalq an’anaviy musiqa san’atiga doir materiallarni to‘plash; folklor-etnografik jamoaning ijro repertuarini tayyorlash; turli xil ijro uslublari va an’analaridan foydalangan holda, folklor-etnografik asarlarni ijro etish; jamoa bilan repetitsiyalarni tashkil qilish; konsertlarni tashkillashtirishda ishtirok etish; jamoa bilan konsertlar uyushtirish va gastrollarda bo‘lish hamda har xil ijrochilar tarkibi bilan ishlash.
    Xo‘sh, endi folklor-etnografik ansamblida faoliyat ko‘rsatish yoki unga rahbarlik qilish yo‘lida qanday bilimlarga ega bo‘lish kerakligi haqida fikr yuritamiz. Demak, bu kasbni egallash uchun, talabalik davringizda, tarix, etnografiya, musiqiy folklor nazariyasi, folklorshunoslik tarixi, xalq ijrochilik an’analari, milliy musiqiy asboblar to‘g‘risidagi bilimlarni o‘zlashtirishingiz lozim bo‘ladi. Eng asosiysi, har xil yoshdagi guruhlar va auditoriyalar bilan pedagogik ishlarni olib borish uslublarini hamda menejment asoslarini o‘zlashtirgan bo‘lishingiz talab etiladi. SHundagina kasbning haqiqiy ustasi bo‘la olasiz.
    Xalq cholg‘u ansambli (orkestri) rahbari – xalq cholg‘u asboblari ijrochilari jamoasi bilan ishlaydi, repertuarni saralaydi, konsert dasturlari uchun musiqiy kompozitsiyalarni uyushtiradi. SHuningdek, u to‘garaklar, studiyalar, musiqa va san’at maktablarida hamda qo‘shimcha kasbiy ta’lim beradigan muassasalarda ham ishlashi mumkin.
    Xalq cholg‘u ansambli (orkestri) rahbarining majburiyatlariga: xalq cholg‘u asboblari ijrochilari guruhiga rahbarlik qilish; repertuarni tanlash va saralash, repetitsiyalarni tashkil qilish; improvizatsion kompozitsiyalarni yaratish; ijrochilar bilan yakka va jamoaviy tartibda mashg‘ulotlar olib borish; ijodiy tadbirlar rejasini ishlab chiqish; konsert, spektakl va boshqa marosimlarda ansamblning chiqishlarini tashkil qilish kabi vazifalar kiradi.
    Lekin bular jamoaga rahbarlik qilish uchun hali etarli emas, chunki bu kasbni egallash uchun zaruriy bilimlar egasi ham bo‘lish zarur. Ular: xalq cholg‘u asboblari turlari; o‘zbek xalq musiqachiligi va ijrochiligining muhim tomonlari; biror xil musiqiy asbobda ijro eta olish; ansamblga rahbarlik qilish usullari; maxsus kasbiy adabiyotlar va terminlar; psixologiya, pedagogika, menejment asoslarini o‘zlashtirgan holda, ichki mehnat intizomi tartib-qoidalarini bilishlari shart.
    Ommaviy bayramlar va teatrlashtirilgan tomoshalar rejissyori – bayramlarni tashkil qilish va teatrlashtirilgan tomoshalar qo‘yish bilan shug‘ullanadi.
    U tadbirlar ssenariysini ishlab chiqadi, ishtirokchilarni saralaydi, yorug‘lik, tovush va sahna ustalari bilan kelishadi. Uning ishidagi eng asosiysi – bayramona muhitni va bayramona kayfiyatni yaratish. Turli yoshdagi, turli xil dunyoqarashga ega bo‘lgan minglab tomoshabinlarga bayramona kayfiyat ulashish bir qarashda osondek ko‘rinadi. “Nima qilibdi, tomosha ko‘rsatdi qo‘ydi-da”, – deydiganlar ham topiladi. Lekin har bir tadbirni uyushtirishda, bayramlarni tashkillashtirishda bu toifadagi rejissyorlarning oldida quyidagi muhim vazifalar turadi: ommaviy tadbirlar yoki bayramlarning rukni, mavzusi (konsert, konsert-spektakl, sport festivallari, teatrlashtirilgan namoyishlar, karnavallar, kasb bayramlari, bolalar bayramlari va taqdimotlari, folklor festivalllari, marosim va rituallar, teatrlashtirilgan auksion-tanlov,ssirk san’ati taqdimotlari, xalq sayllari va hokazo) va o‘ziga xos jihatlarini, qaer (yopiq binoda yoki ochiq maydon)da o‘tkazilishini inobatga olgan holda, ularning ssenariylarini tuzadi. Tadbirning har qaysi alohida nomeri, attraksion yoki epizodi uchun ham alohida ssenariylar tuziladi.
    Nutqiy chiqishlarga, ya’ni – konferanse chiqishlari, sketch , masxarabozlik chiqishlari, repriza , monolog, estrada va teatr asarlariga parodiyalar, ya’ni hazil yoki hajviy tarzdagi o‘xshatmalarga rejissyorlik qilish ham ommaviy tadbirlar rejissyorining vazifasiga kiradi. SHuningdek, u tadbir ishtirokchilarining tarkibini aniqlaydi, nomer ichida kompozitsiya lar yaratadi va nomerlarni montaj qiladi.
    Ish jarayoni shu bilan tugaydimi? Aksincha, eng qizg‘in ishlar endi boshlanadi. Birinchidan, tadbir ishtirokchilari tarkibini aniqlaydi va ular bilan repetitsiyalarni tashkillashtiradi, tadbir o‘tkaziladigan joyning bezatilishi - sahna manzarasini hosil qiluvchi anjom va bezaklar, ovoz hamda yoritish chiroqlarining holatini nazorat qiladi. Loyihaga prodyuserlik qilish, ya’ni g‘oyaviy-badiiy va tashkiliy-moliyaviy tomonlarini nazorat qilish, moliyalashtirish manbalarini izlab topish, tomoshabin imkoniyatlarini baholash va bo‘lg‘usi tadbirning reklamasini tashkillashtirish ham ommaviy bayramlar va teatrlashtirilgan tomoshalar rejissyorining vazifasi hisoblanadi.
    Ushbu kasb egalari gastrollarni rejalashtirish va tashkil qilish; yosh mutaxassislar uchun aktyorlik treninglarini o‘tkazish; pedagogik faoliyat – o‘quvchilarga kasbning alifbosi va ko‘zga ko‘rinmas qirralarini o‘rgatish uchun ham mas’ulliklarini ta’kidlashimiz joiz.
    Erkin ijod sizni o‘ziga rom etadimi? Agar shunday bo‘lsa, tarix; teatr, kino va tasviriy san’at tarixi; an’ana va marosimlarimiz tarixi; badiiy tomoshalar turlari va usullari; badiiy bezash tur va usullari; jahon san’ati, madaniyati, tarixi; psixologiya va menejment asoslarini o‘zlashtirish uchun madaniyat va san’at o‘quv yurtlari sari shoshiling.