Vokal san’ati
KASBI HAQIDA BATAFSIL MA`LUMOT

Yo'nalish Kodi	5150600
Kasbiy mutaxassisliklar	Havaskorlik xor jamoasi dirijyori, akademik vokal artisti, an'anaviy vokal artisti, estrada vokal artisti, fortepyano ijrochisi, torli cholg'ular ijrochisi, xalq cholg'ulari ijrochisi, puflama va zarbli cholg'ular ijrochisi, estrada cholg'ulari ijrochisi, an'anaviy cholg'ular ijrochisi
Ixtisosliklar	O‘rta maxsus (xor artisti, akademik xonandalik artisti, vokal havaskorlik studiyasi rahbari, illyustrator, an’anaviy xonandalik artisti, ansambl artisti, akkompaniator, orkestr artisti, xalq cholg‘ulari orkestri artisti, zarbli cholg‘ular, bolalar musiqa va san’at maktablarida xor, fortepyano,torli cholg‘ular, xalq cholg‘ulari o‘qituvchisi) – madaniyat va san’at kollejlari; musiqaga ixtisoslashgan akademik litsey. Oliy (dirijyorlik, vokal san’ati, fortepyano, cholg‘u ijrochiligi) – konservatoriya, madaniyat va san’at, teatr va rassomchilik oliy o‘quv yurtlari.
Qobiliyatlar	musiqiy eshitish qobiliyati va ritm sezgisi, vokalist uchun – ashulachilik ma’lumotlari; kasbni o‘zlashtirishga to‘sqinlik qiluvchi jismoniy nuqsonlarning yo‘qligi; dirijyor va o‘qituvchi uchun – tashkilotchilik va pedagogik xususiyatlar.
Fanlar	selfedjio, musiqa nazariyasi, musiqa tarixi, xor yoki orkestr, umumiy fortepyano, ona tili va adabiyot, xoreografiya, chet tillari.
Mazmuni	Orkestrlar rahbarlari va dirijyorlar uchun – mustaqil faoliyat yurituvchi yoki professional xor yoki orkestrga ishtirokchilarni tanlash; repertuarni saralash; partitura ni tayyorlash; repetitsiyalarni o‘tkazish; konsert jarayonida cholg‘u ijrochilari yoki xorchilar jamoasiga dirijyorlik qilish; konsertlar, gastrollar va repetitsiyalarni o‘tkazish bo‘yicha tashkilotchilik masalalarini hal qilish; Musiqa maktabi yoki o‘quv yurti o‘qituvchilari uchun – o‘quvchilar bilan individual ishlash, ya’ni ular bilan cholg‘u asboblarida mashg‘ulotlar olib borish, repertuarni saralash; Orkestr artistlari uchun – partiya larni o‘rganib chiqish, gastrollar, konsertlar va repetitsiyalarda ishtirok etish; Konsertmeysterlar uchun – orkestr, ansambl yoki raqs jamoalari a’zolarining repetitsiyalar va konsertlardagi jo‘rlik partiyalarini o‘rganib chiqish va ularni ijro etish.
Afzalliklar	ijodiy, o‘ziga jalb qiladigan ish; professional karera zinasidan muvaffaqiyatli ko‘tarilgan holatda mashhurlik; mamlakatdan tashqari gastrollarning imkoniyati.
Kasbiy qiyinchiliklar	ijodiy kasbning qiyinchiliklari; turli xildagi omillarning ustunligiga qaramlik; o‘zini berib ishlashni talab qiladigan, lekin hamma vaqt ham moliyaviy va ma’naviy jihatdan taqdirlanavermaydigan og‘ir mehnat; ish haqining turg‘un emasligi; ishsiz qolishning yuqori ehtimoli; orkestr artistlarida odatdagi betartib ish kuni.
Batafsil ma`lumot	Xor yoki orkestr dirijyori – bu birinchi navbatda musiqachi, keyin esa dirijyor. Har qaysi musiqachi ham dirijyor bo‘la olmaydi, lekin musiqachi bo‘lmay turib, dirijyor bo‘lishning ham iloji yo‘qligini qayd etish kerak. Balki, musiqa ijrochiligi klassik maktabida faqat bitta asbob dirijyorlik bilan bog‘liq emasdir. Bu - fortepyano. Pianinochini, agar uning o‘zi xohlamasa, dirijyorlik amaliyotiga maxsus tayyorlashmaydi. Lekin xor dirijyori fortepyanoda ham juda ajoyib ijrochilik qila olishi shart, orkestr dirijyori esa bunga majbur emas, biroq ular ham ish tartibida bu asbobda ijrochilikni o‘zlashtirishlari kerak – dirijyor-asbobchilar fortepyanoda uzluksiz orkestrlik asarlari partiyalari va partituralarini saralab olishlariga to‘g‘ri keladi. Simfonik orkestrga rahbarlik qilish qandaydir puflama cholg‘u asbobida ijrochilikni o‘zlashtirishdan boshlanadi. Ko‘plab simfonik dirijyorlar, birinchi navbatda, xuddi shu ishni qilishgan. YA’ni avval puflama cholg‘u asboblarda ijrochilikni o‘zlashtirishgan. Keyinchalik esa duxovoy orkestrga dirijyorlik qilishni o‘rganishgan, so‘ngra – simfonik orkestrga. Simfonik musiqaga dirijyorlar sifatida skripkachilar ham, pianinochilar ham kirib kelishaveradi. Lekin duxovoy yoki simfonik orkestr dirijyori shon-shuhratini qozonish, o‘sha pianinochiga nisbatan, puflama cholg‘u ijrochisi uchun osonroq. Agar siz o‘zbek milliy asboblari bilan dirijyorlik qilmoqchi bo‘lsangiz, u holda rubob, tanbur, dutor, nay, g‘ijjak kabi asboblarni tanlash – ixtiyoringizda. Lekin mana, siz diplomni qo‘lga kiritdingiz va musiqiy asbobda ijrochilikni bilishingizni, partituralarni erkin o‘qiy olishingizni, musiqa nazariyasini, garmoniyani bilishingizni g‘urur bilan anglab etayapsiz. Keyinchi? Bu yog‘i endi o‘zingizga va ijodiy qobiliyatingizga bog‘liq. Konservatoriyaning nisbatan qobiliyatliroq bitiruvchilari dunyoning eng yaxshi orkestrlaridan yoki ijrochi-solistlaridan bo‘ladi. Dunyoviy mashhurlik va shon-shuhrat kozonish konservatoriyaning bir necha minglab bitiruvchilari orasidan bor-yo‘g‘i bittasiga nasib etishi mumkin. Musiqachilar uchun nufuzli o‘rinlar etishmaydi va bu tushunarli: san’atning har qanday turida bo‘lgani kabi, musiqada ham yaxshisidan yaxshisi saralanadi. Achinarli, shunday emasi? Ko‘plab musiqachilar, musiqani xobbiga aylantirgan holda, undan voz kechishadi. Aytgancha, dunyo bo‘ylab gastrollar hamma vaqt xam ko‘p pul keltiravermaydi, sog‘likni esa “emiradi”, gastrolyor-musiqachilarda oilaviy hayot ham o‘zlari xohlaganlaridek iziga tushib ketmaydi. Dirijyorlik - xor bo‘limi bitiruvchisi “Barkamol avlod” yoki madaniyat markazlarida bolalar xori dirijyori bo‘lib ishlashi mumkin. Nafaqat dirijyor, balki xor rahbari bo‘lib ham. Ba’zida, uning o‘zi xorni tashkillashtiradi – turli yoshdagi o‘g‘il va qizlarni saralaydi, ularga qo‘shiqni, nota savodini o‘rgatadi, har bittasiga ovozini to‘g‘rilashda yordam beradi, ular bilan musiqalarni o‘rganib chiqadi, repetitsiyalarni o‘tkazadi va, nihoyat, konsertda bu xorga dirijyorlik qiladi. Musiqachi, cholg‘u ijrochisi – bu qandaydir musiqiy asbobni professional darajada chalib biladigan mutaxassis. Musiqa sohasida musiqiy asbobni o‘rganish kursini mutaxassislik yoki sinf deyish qabul kilingan. Musiqachi - pianinochi, skripkachi, gitara chaluvchi sozanda... bo‘lishi mumkin. Ixtiyoriy ijod faqatgina tabiiy xususiyalarnigina talab qilmaydi. San’atni professional darajasida o‘rganish uchun faol tarzda va uzoq vaqt o‘qish kerak. Eng asosiysi, mustaqil tarzda emas, balki siz o‘rganmoqchi bo‘lgan asbobda yaxshigina ijro eta oladigan o‘qituvchi yoki ustoz qo‘l ostida. Bu - san’at uchun qonun – faqatgina professionaldan o‘rgangan holdagina professional bo‘lish mumkin. O‘qituvchi yo ustozsiz musiqachi bo‘lib etishishning iloji yo‘q. Demak, faqatgina o‘rta maxsus ma’lumotdan kamiga ega bo‘lmagan musiqa o‘quv yurti bitiruvchilarigina professional musiqachi bo‘la olishadi. Odatda, umumta’lim fanlari bilan parallel tarzda musiqa ta’limotidan saboq berib boriladigan bittagina musiqa maktabining o‘zi kamlik qiladi. Musiqa maktabida faqatgina musiqa o‘quv yurtida ta’limni kafolatlaydigan nota savodi azlarini, ya’ni musiqiy alifboni o‘rganasiz. Ha, hayotda umuman notalarni bilmaydigan odamlar xam musiqa o‘quv yurtiga qabul qilingan holatlar ham uchrab turadi. Misol uchun, abiturientda juda ham yaxshi vokal xususiyatlari bor, biroq u musiqa maktabiga bormagan. Qobiliyatli ko‘shiqchilar – katta siyraklik ekanligi uchun, o‘qituvchilari unga haqiqatan ham imkoniyat berishlari mumkin. Lekin u nota savodi va musiqa nazariyasidan boshlang‘ich bilimlarni juda qisqa vaqtlar ichida o‘zlashtirishi kerak bo‘ladi. Bu esa, ko‘shimcha yuk. Vokal san’ati – ashulachilik, ya’ni xonandalik san’ati. Vokal ansambli – ashulachilar ansamblida ijro etishni istaganlardan ashulachilik san’ati sirlarini o‘zlashtirish bilan birga vokaliz, ya’ni ovozni voyaga etkazish, ovozga sayqal berish mashqlarini doimiy tarzda bajarishlari talab qilinadi. Estrada – dramatik yoki musiqa asarlarini ijro etish san’atining bir turi. Estrada artistlari estrada ansambllarida faoliyat ko‘rsatishadi. Ular estrada xonandalik san’ati sirlarini hamda vokal cholg‘u asboblarida ijro etishni juda puxta o‘zlashtirishlari lozim. Ansambl – ijroning badiiy uyg‘unligi (Ashula va raqs uyg‘unligi, musiqa va ovoz uyg‘unligi)ni ta’minlovchi, birgalikda tomoshalar ko‘rsatuvchi ijrochilar jamoasi. Haqiqiy ijrochilik amaliyotini bitirganingizdan so‘ng, orkestr artisti va cholg‘u ijrochiligi bo‘yicha o‘qituvchilik malakasini faqatgina musiqa o‘quv yurtida qo‘lga kiritishingiz mumkin. Dirijyorlik-xor bo‘limi bitiruvchilari xor o‘qituvchisi, xor artisti va xor rahbari mutaxassisliklarini egallashadi. SHunday ekan, musiqasiz o‘z hayotini tasavvur qila olmaydiganlar, dadillik bilan qadam tashlang. Kim bilsin, balki sizning ichingizda o‘z asarlari bilan dunyoni lol qoldiradigan kompozitor yashirinib yotgandir? Lekin unutmang:Haqiqiy san’atkor bo‘lishning yo‘li juda va juda mashaqqatli.