Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi
KASBI HAQIDA BATAFSIL MA`LUMOT

Yo'nalish Kodi	5630100
Kasbiy mutaxassisliklar	Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi bo'yicha mutaxassis.
Ixtisosliklar	O‘rta maxsus (laborant-ekolog, ekologiya va atrof muhit muhofazasi bo‘yicha inspektor, dozimetrist, “V” yoki “VS” toifali haydovchi) – ekologiya va maishiy xizmat kollejlari. Oliy (atrof-muhit muhofazasi; ekologiya; sanoat chiqindilarini tozalash (rekuperatsiya); oqava suvlarni tozalash va suv resurslarini muhofaza qilish) – ekologiya fakultetlariga ega bo‘lgan oliy o‘quv yurtlari, qishloq xo‘jaligi institutlari.
Qobiliyatlar	tabiatga bo‘lgan muhabbat, mantiqiy fikrlash, kuzatuvchanlik, tashkilotchilik xususiyatlari, fuqarolik jur’atliligi, uzoq muddatli xotira.
Fanlar	biologiya, kimyo, fizika, geografiya, matematika, huquq, ona tili va adabiyot, chet tillari, informatika va axborot texnologiyalari, “ YOsh o‘lkashunos” to‘garaklaridagi mashg‘ulotlar.
Mazmuni	Davlat tabiatni muhofaza qilish tashkilotlari, ekologik xizmat, atrofimizdagi olamni monitoring qilish xizmatida – asosiy va maxsus tahlillar uchun suv, havo va tuproq namunalarini olish, kimyoviy tahlil laborotoriyalarida atrofimizdagi olamga zarar etkazadigan aralashmalarni o‘lchash, kuzatuv va o‘lchov materiallarini ishlab chiqish va tahlil qilish, atrofimizdagi olamning holatini baholash, hisobotlarni tayyorlash; dozimetriya xizmatini olib borish; Sanoat tashkilotlarida – o‘rnatilgan ishlab chiqarish me’yor, qoida, standart talablariga amal qilinishini nazorat qilish; tozalash inshootlari va o‘rnatmalari ekspluatatsiyasi; chiqindisiz texnologiyalardan to‘g‘ri foydalanishni nazorat qilish; atrofimizdagi olamga korxona va tashkilotlar tomonidan etkaziladigan iqtisodiy zararni baholash; Ilmiy-tadqiqot institutlarida – atrofimizdagi olamni asrash bo‘yicha tadbirlarni ishlab chiqish, sanoat chiqindilarining hayvonot va o‘simlik dunyosiga ta’sirini o‘rganish, chiqindisiz texnologiyalarni yaratish va hokazo.
Afzalliklar	kasbning jamiyatda tutgan o‘rni; bajarilayotgan topshiriqning tabiat va atrofimizdagi olamni asrash sohasidagi ahamiyati.
Kasbiy qiyinchiliklar	ruhan bosimli ish; hamma vaqt ham bajarilgan mehnat hajmiga mos ish haqining to‘lanmasligi; zararli moddalar, ishlab chiqarish chiqindilari bilan ishlashga to‘g‘ri kelishi, ishlab chiqaruvchilar bilan nizoli holatlarga duch kelish.
Batafsil ma`lumot	“Ekologiya”termini 1866 yilda kirib kelgan, lekin ekolog kasbi ancha kech, taxminan XX asr o‘rtalarida paydo bo‘lgan. 1972 yilda insoniyatni taraqqiy ettirish bo‘yicha Xalqaro Stokgolm konferensiyasida jiddiy ekologik muammolar mavjudligini isbotlovchi raqam va dalillar keltirilgan. Ana shundan so‘ng insonlar bu borada jiddiy bezovtalana boshlashgan. SHunday qilib, butun dunyoda tabiatni asrash keng targ‘ib qilina boshlandi. Ammo”ekolog” ixtisosligiga ega bo‘lish imkoniyati faqat XX asr oxirida yaraldi. Ekologiya – tirik organizmlarning atrof-muhit bilan o‘zaro munosabatini o‘rganadigan biologik fan. Birinchi ekologlar - biologlar bo‘lib, ular asosan yovvoyi tabiatni asrash, yo‘qolib borayotgan va noyob turlarni himoya qilish bilan shug‘ullanishgan. Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi bo‘yicha mutaxassislarning hozirgi kundagi faoliyat doirasi ancha kengaydi. Unga inson va tabiatning o‘zaro munosabatlari bilan bog‘liq bo‘lgan ixtiyoriy muammolar kiradi. Ekologlar – suv, er, havoning holatini, sanoat chiqindilarining insonlarga, o‘simlik va hayvonot dunyosiga ta’sirini o‘rganishadi. Agar zararli moddalarning miqdori kritik darajadan yuqori bo‘lsa, sabablarni aniqlab, vaziyatning qanday kechishini oldindan aytib berishadi. Mutaxassis-ekologlar kosmik raketalar uchirishning oqibatlarini o‘rganishadi, zararli mahsulotlar faoliyatini va radioaktiv chiqindilardan foydalanishni kuzatishadi hamda nazorat qilishadi. Ular tabiatdagi kataklizmalar sabablarini izohlashadi va insonlarning tabiatga ta’sirini imkon qadar kamaytirish yo‘lllarini ishlab chiqishadi. Lekin, hamma joyda bo‘lgani kabi, hujjatlarni rasmiylashtirish ularning ham anchagina vaqtlarini “o‘g‘irlaydi”. Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi - juda mas’uliyatli va ezgu ish. Siz ana shunday mas’uliyatli va xayrli ishni zimmangizga olishni istasangiz, kasbni egallashda kimyo, fizika, biologiyani chuqur o‘rganishingiz, keyinroq esa, tashkilotlar buyurtmasiga ko‘ra, oqava suvlar va chiqindi gazlar oqimining matematik o‘lchovlari hamda hisob-kitoblariga tayyor bo‘lishingiz kerak bo‘ladi. Ixtisoslashgan ekologlarning shug‘ullanish sohasi juda ham keng va ular bozor talablari asosida belgilanadi: chiqindilarga munosabat; ekologik audit va konsalting; laboratoriya va dala tadqiqotlari; atrof muhitning ekologik holatini monitoring va nazorat qilish; amaliy ekologik dasturlarni ishlab chiqish; dasturiy ta’minotni yaratish; ekologik jihozlarni ishlab chiqarish. Hozir butun dunyoda chiqindilarni qayta ishlashga yo‘naltirilgan sanoat tarmoqlari kengayib bormoqda. Bu nafaqat ekologik, balki iqtisodiy jihatdan ham ancha foydali, shuning uchun ham chiqindilarni guruhlash bo‘yicha ham ishlar olib borilmoqda. YA’ni, farmatsevtik, oziq-ovqat, plastik, shisha, metall, qurilish chiqindilari va shunga o‘xshash chiqindilar uchun maxsus rangga va belgiga ega alohida konteynerlar o‘rnatilmoqda. CHiqindilarni qayta ishlash natijasida ajralib chiqadigan zaharli gazlarning atmosfera va ozon qatlamiga ta’sirini kamaytirish maqsadida, maxsus filtrli ulkan qurilmalar ham ishlab chiqarilgan. Ha, tabiatni asrash borasida ulkan ishlar amalga oshirilishiga qaramasdan, yirik kimyo komplekslaridan chiqariladigan oqava suv va zaharli gazlar atrofdagi o‘simlik va hayvonot dunyosi uchun nihoyatda xavfliligicha qolmoqda. Oqava suvlar tarkibidagi moddalar suvning fizik, kimyoviy va biologik xususiyatlarining o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. O‘simliklar uchun zarur bo‘lgan suv, baliq xo‘jaligi va insoniyat uchun zarur bo‘lgan ichimlik suvi muammolarini keltirib chiqaradi. SHuningdek, dozimetriya xizmati – turli tabiiy va texnik sabablarga ko‘ra, atrof-muhitga tarqaladigan radioaktiv nurlanishlarning miqdorini aniqlash, zaruriy paytlarda Favqulodda vaziyatlar boshqarmalariga ma’lumot va signallar berish ham ekologlar vazifasiga kiradi. Aniqroq aytadigan bo‘lsak, bu ishni dozimetristlar amalga oshirishadi. Dozimetrist – radioaktiv nurlanish darajasini o‘lchovchi mutaxassis. Ularning asosiy ish qurollari – dozimetr. Xulosa qiladigan bo‘lsak, ekologik muammolar – bugunning eng dolzarb muammolaridan bo‘lib, atrofimizdagi olam muhofazasi har birimizning vazifamiz va burchimizdir, lekin soha mutaxassislarining bu boradagi mas’uliyatlari ancha yuqori. Kelajak avlodlar uchun toza havo, yashil tabiat va musaffo osmonni ta’minlashda sizga omad tilaymiz, bo‘lajak tabiat qo‘riqchilari! Tabiatni seving!